| Главная » Статьи » Литература » Нарты кадджытæ |
УЫРЫЗМÆГ ЕЛДАЙЫ КУЫД ÆРХАСТА
| УЫРЫЗМÆГ ЕЛДАЙЫ КУЫД ÆРХАСТА Хæмыц æмæ Уырызмæг фаззæттæ уыдысты. Сæ лæджы ранмæ рахæддзæ сты, æмæ кæрæдзийæн бар нæ лæвæрдтой. Нæ, æз хъуамæ раздæр æрхæссон бинонтæ, уыууыл ныллæууыдысты. Уæд сæ быцæу Нарты Ныхасмæ 'рхастой, æмæ цын Нарты зæрæдтæй иу афтæ зæгъы: – Уыууыл та цы быцæукæнут, кæд уæ фæнды, уæд уæ дыууæ дæр æрхæссут. – Бар уал нæ иуæн куы уаид, уæд аивдæр у, – загъта Уырызмæг. – Хорз дæ хъуыддаг, фæлæ уал уæ чи кæй хæссы, уый ысбæрæгкæнæд. Уыууыл ныхас ахицæн. Хæмыц æмæ Уырызмæг ысфæндкодтой æрзилын Æртæ Нартыл. Æмæ йæ Уырызмæг Хæмыцы афарста: – Уæллаг Нартæй райдайдзынæ, æви Дæллаг Нартæй? – Уæллаг Нартæй дæлæмæ, – загъта Хæмыц. Уырызмæг Дæллаг Нартæм æрцыди. Нарты Бекъ зæгъгæ, уый дуæрттыл базылди, æмæ фæкомкоммæ ис Бечъы кæртмæ. Бекъæн уыди диссаджы чызг – Йелда. Йелда кæрт мæрзы. Уырызмæг æм бирæ фæкасти аивæй, чызг та йæ уынгæ дæр нæ кодта. Йелда кæрт марзт фæци. Уæд Уырызмæг Бекъмæ барвыста: – Бекъ, дæ чызджы мын радт. – Разы дæн, æрмæст мын Æфсатийы лæвайраг фосæй сæры сæдæ 'ркæн. Уыйадыл Уырызмæг рацыди. Æфсатиимæ Нарты Ацæ хæлар уыди, æмæ Ацæтыл йæ фæндаг ракодта Уырызмæг. – Ам дæ цы, Ацæ? – Ам дæн, уæдæ кæм дæн? Кæцы дæ? Рахиз мидæмæ. – Æз дæн – Уырызмæг... Æхсызгонæн мæ хъæуыс. Уырызмæг бахызти. Зæронд Ацæ къæлæтджыныл бады. Уырызмæг ын арфæ ракодта, æмæ 'рбадти уый дæр къæлæтджыныл. – Цы хабар дæм ис, Уырызмæг? – Къæбæргæнæг æмæ донæркæнæгæй цух дæн. Гъемæ, Бечъы чызгыл дзурын, фæлæ мæ сыгъдæг сæдæ сæры агуры Æфсатийы фосæй. Æфсати та демæ рагæй дæр хæлар у. – Уый дын – мæ быгъдуан. Ацæ зæронд-зæронды сыстади. Цармæ сæвнæлдта, æмæ дзы иу лагъз райста. Иу сæлавырдзарм ын æфснайд уыди уыцы лагъзы 'мæ йæ систа. – Гъеуый Æфсатимæ фæхæсс, æмæ йын зæгъ: "Ацæ мын æй рарвыста, æфцæгготаг у. Фæлæ-ма мын иу ахæм дысæлгътæн дæр рарвит". Кæннод дыл нæ баууæнддзæн. Стæй дзы мæ номæй дæхион дæр ракур. Уырызмæг сæлавырдзарм райста 'мæ ацыди Æфсатимæ. Æфсати йæ хорз ысуазæгкодта, стæй загъта: – Уырызмæг, нæ дын радтин мæ фосæй. Фæлæ мæ хæлар Ацæйæ 'рвыст кæй дæ, æмæ йын цумайæн зивæг кæй нæ кæныс, уый тыххæй райсом раджы дæ кæрты уыдзæни мæ фосæй сæдæ сæры. Мæнæ дын дыггаг сæлавырдзарм. Уый та мæ хæлар Ацæйæн радт. Уырызмæг ын арфæтæ ракодта Æфсатийæн, æмæ раздæхти. Хæмыц дæр Уæллаг Нартæй дæлæмæ зилгæ рацыди. Ничи йæ зæрдæмæ фæцыд. Фæстаг хатт Нарты Бечъы рæзты фæцæйцыди. Йелда та ацы хатт дæр цыдæртæ архайдта сæ кæрты. Хæмыц æм фæкомкоммæ ис, æмæ чызг йæ зæрдæмæ фæцыди. Уæд бацыди Хæмыц Бекъы хæдзармæ. Арфæ ракодта фысымтæн, стæй загъта йæ зæгъинаг: – Бекъ, дæ чызджы мын радт. – Ау, уый та куыд? Иу чызг у, æмæ йыл уæ иу бафидыдта. Дыггагæн æй куыд дæдтон? Хæмыц ахъуыдыкодта, фæдызæрдыг цæуылдæр. – Чи у, чи йыл бафидыдта? – Де фсымæр Уырызмæг. – Æмæ æз уымæй æнæсæрæндæр дæн? – Нæ дæ, фæлæ ахæм æгъдау ис Нартæм – чи куыд хистæр у, афтæ раздæр æрхæссы ус. – Мах иумæ райгуырдыстæм, уæд кæцæй у хистæр? – Раздæр усгур уый æрцыди, æмæ хистæр у, уæдæ циу? Раздæхти Хæмыц сæхимæ, цæмæй йын Уырызмæг бар радта Йелдайы ракурынæн. Сæхимæ цалынмæ цыди, уæдмæ Уырызмæг Æфсатийæ фос райста, æмæ цæ Бечъы кæрты амидæгкодта. Йæхæдæг дæр æхсæвы уыдонмæ баззади. Хæмыц бирæ фенхъæлмæкасти, стæй ныххуыссыд. Кæркуасæнты Уырызмæг сæхимæ ссыди, æмæ йæм дзуры Хæмыцмæ: – Уæлæмæ сыст, хуысгæйæ дын нæу! Хæмыц дæр æнæбары сыстади. Ацæ, Уастырджи, Æфсати 'мæ йын Хæмыц ацыдысты чындзхæссæг Уырызмæгæн. Бекъ се рцыдмæ хæрд, нуæзт ысцæттæкодта. Æртæ 'хсæвы æмæ цæ 'ртæ боны нæ рауагъта. Уастырджи йын къухылхæцæг уыди, Æфсати – æмдзуарджын, Ацæ – хистæр уазæг, Хæмыц – кæстæр уазæг. Æмæ рахастой Нартæ сæ чындзы. Иуыл æмбисонд куыннæ уыдаид Уырызмæджы чындзæхсæв! Нартæй ахæм нал баззади, æмæ æртæ хатты чи нæ фæрасыг чындзæхсæвы, æмæ æртæ хатты чи нæ 'рбадти фынгыл. Чындзæхсæвы фæстæ 'нцад-æнцойæ, кæрæдзийы уарзгæйæ, адджынæй æмæ кадджынæй цæрынтæ систой Уырызмæг æмæ Йелда Нарты 'хсæн. | |
| Просмотров: 260 | Комментарии: 1 | |
| Всего комментариев: 0 | |
